Qida zəhərlənmələri niyə artır?
Eyyub Hüseynov: Yay aylarında belə hallar daha çox qarpız və yemişdən olur
Yay aylarında insanlar daha çox qida zəhərlənməsi diaqnozu ilə həkimlərə müraciət edirlər. Bəs bunun səbəbi nədir?
Mütəxəssislərin sözlərinə görə, hava hərarəti çox olduqda müəyyən patogen mikrobların da inkişafının çoxalma sürəti artır. Buna görə də yay aylarında qida zəhərlənmələrinin sayı çoxalır. Əsas zəhərlənmə halları qida məhsullarını düzgün saxlanılmadıqda baş verir.
Əlverişli temperatur və nəmlik şəraiti olduqda mikrob xeyli çoxalır və ərzaq məhsullarında toplanır. Bu mikroblar orqanizmdə də toksin hazırlayırlar. Bakterial toksinlər bağırsaq hüceyrələrinə təsir göstərərək onların fəaliyyətini artırır. Belə olduqda xəstələrdə çox vaxt ishal baş verir. Yayda əlverişli hava şəraiti mikrobun çoxalmasına və yayılmasına şərait yaradır. Ona görə də zəhərlənmə halları daha çox yay aylarında müşahidə olunur.
Yay fəslində qidalanma zamanı evlərdə, ictimai iaşə müəssisələrində ehtiyatlı olmaq lazımdır. Mütəxəssislər bildirirlər ki, ət, toyuq məhsullarını sərin temperaturda və tez emal etmək lazımdır. Donmuş məhsulların buzunu açarkən ehtiyatlı olmaq gərəkdir, yəni donmuş ətin buzunu suyun altında əritmək lazımdır, isti havada yox. Dənizə istirahətə gedərkən isə konserv məhsulları, ət, toyuq aparmaq olmaz. Bu qidalar istidə daşınarkən mikrobioloji çirklənmə baş verir və bu da qida zəhərlənmələrinə gətirib çıxarır. Dəniz kənarına evdə hazırlanan sərinləşdirici içkiləri, pendir, yaxud qarpız, moyenezsiz salat götürmək olar.
Azad İstehlakçılar Birliyinin (AİB) sədri Eyyub Hüseynov mövzu ilə bağlı “İki sahil”ə açıqlamasında bildirib ki, yay aylarında zəhərlənmələr daha çox qarpız və yemişdən olur. Bunun səbəbi isə qarpız və yemişin tərkibində nitradların normadan artıq çox olmasıdır: “Azad İstehlakçılar Birliyi tərəfindən xüsusi cihazlarla monitorinq aparılır. Mövsümü olsa belə qarpız və yemişin tərkibində nitradların miqdarı həmişə çox olur. Bunun səbəbi də bu bostan bitkilərini yetişdirən insanların çox məhsuldarlıq əldə etmək üçün gübrədən həddindən artıq çox istifadə etmələridir. Üstəlik yonca yerində əkilmiş qarpızlar yerdən həmin o nitradları öz tərkibinə çəkirlər. Yoncanın qalıqlarından nitradlar əmələ gəlir. Bir sözlə, Azərbaycanda yetişdirilən qarpızlar nitradsız olmur. Gübrə və nitrad da olmasa, bostan məhsul vermir. Belə olduqda da istehlakçılar əziyyət çəkirlər.”
E.Hüseynovun sözlərinə görə, istehlakçılar bilməlidirlər ki, nitradsız qarpız yetişdirilərsə, o, maksimum 4, 5kq ağırlığında ola bilər: “Nitrad verilmiş qarpızlar böyük və qalın qabıqlı olur. Belə qarpızlar, həmçinin çox şirin olur. Belə olduqda da qarpız istehlakçı üçün daha cəlbedici olur. Nitradsız qarpızlarınsa qabığı yarım santimetrdən çox olmur, bıçaq vurulan kimi partlayır, içərisi al qırmızı rəngdə olur.”
AİB sədri bildirib ki, insanlar daha çox gəlir əldə etsinlər deyə qarpızları məhz o cür təhlükəli vəziyyətə gətirirlər: “Ona görə də Qida Təhlükəsizliyi Agentliyi bostançılar bu işlə məşğul olarkən onların yanında olmalı, onlara gübrədən necə istifadə olunmasını öyrətməlidir. Yəni, necə deyərlər, hazır məhsulu necə gəldi satışa çıxarmaq olmaz. Vaxtında elə bir iş aparılmalıdır ki, nə kənd təsərrüfatı ilə məşğul olan, nə də istehlakçı insanlar zərərə düşməsinlər.
Çox təəssüf ki, indi Azad İstehlakçılar Birliyi bu qarpızların antireklamını aparır və xəcalət çəkirik, çünki o qarpızlar üçün böyük vəsait qoyulur.”
E.Hüsyenov qeyd edib ki, Azərbaycanda yetişdirilən qarpızların demək olar ki, 99 %-i “amerikanka” qarpız adlandırılır. Yəni, onların toxumundan kənd təsərrüfatı ilə məşğul olan şəxs istifadə etsə belə, o cücərti vermir: “Çünki bu toxumlar geni dəyişdirilmiş toxumlardır. Azad İstehlakçılar Birliyi onun tərəfdarıdır ki, qədim qarpız növləri dirçəlsin, böyük tumlu qarpızlar satışa çıxarılsın. Belə ki, belə qarpızlar daha baha qiymətə satıla bilər. Azərbaycanın toxum bağlılığından azad olması çox vacibdir.”
Eyyub Hüseynov hazırkı real vəziyyəti nəzərə alaraq istehlakçılara tövsiyə edir ki, qarpızı çox yeməsinlər. Gün ərzində 1 kqdan artıq yemək məsləhət görülmür. Çünki doza həddinin keçilməsi zəhərlənmələrə gətirib çıxara bilər.
O, həmçinin bildirdi ki, qarpızın günün altında qalanda xarab olması fikri çox səhvdir və bu qorxulu deyil: “Sadəcə soyuducuya qoyulub soyudulub yenidən isidilməsinə yol vermək olmaz. Yaxşı olar ki, qarpız kəsilən kimi yeyilib bitirilsin və qeyd etdiyim kimi, hər bir şəxsə gün ərzində az miqdarda qarpız yeyilməsini məsləhət görürəm. Yemişdə də eyni bu kimi problemlər yaşanır. Biz dəfələrlə Qida Təhlükəsizliyi Agentliyinə təklif vermişik ki, bütün qarpız satışı ilə məşğul olan yerlərə Azad İstehlakçılar Birliyində olan nitrad testerlər paylansın və yaxud da onlara satılsın ki, onlar satışla məşğul olarkən yoxlasınlar. Əgər qarpız və yemişlərin tərkibində nitrad çoxdursa, belə məhsulları satışa qəbul etməsinlər. Ya da bostançılıqla məşğul olan şəxslərdə bu cihazlar olsun. Eyni zamanda, onlar gübrənin miqdarı nə qədər olmalıdır bunu öyrənsinlər.”
