Feyknyus, yalan xəbərlər niyə geniş yayılır?
Tramp “Vaşintqon Post” və “Nyu-York Tayms”ı feyknyus, yəni yalan xəbər mənyəbi adlandırmışdı
ABŞ-ın 45-ci prezidenti Donald Tramp medianı tənqid etmək üçün tez-tez istifadə edərək “saxta xəbərlər” ifadəsini əsas cərəyana gətirdi. Trampın ona qarşı qərəzli və ya qeyri-dəqiq olduğuna inandığı xəbərləri və media orqanlarını təsvir etmək üçün istifadə etdiyi bu termin onun prezidentliyinin əlamətdar xüsusiyyətinə çevrildi və ictimaiyyətin media haqqında təsəvvürünə əhəmiyyətli təsir göstərdi.
Tramp vəzifədə olduğu müddətdə tez-tez CNN, The New York Times və The Washington Post kimi böyük xəbər təşkilatlarını hədəfə alırdı. O, bu nəşrləri qərəzli olmaqda və faktları təhrif etməkdə günahlandıraraq, haqsız olaraq onu və administrasiyasını hədəfə aldıqlarını iddia edib. Bu rəvayət onun tərəfdarlarının əhəmiyyətli bir hissəsi ilə rezonans doğurdu və onlar əsas mediaya artan şübhə ilə baxmağa başladılar.
2020-ci ilin payız aylarında Donald Trump keçiriləcən aralıq seçkilərində Senata namizədliyini irəli sürən Respublikaçı nümayəndə Lou Barlettaya dəstəyi gücləndirmək məqsədi daşıyan mitinq, nəhayət, cənab Trampın “darıxdırıcı mövzular” adlandırdığı mövzulara çevrildi, lakin tədbirin çox hissəsində prezident Vaşinqtonun mətbuat korpusu ilə çoxsaylı şikayətlərinə diqqət yetirdi. Burada Ağ Ev ilə media arasında gərginliyin olduğunu vurğuladı və prezidentin mətbuat katibi Sara Hukabi bu gərginliyə görə medianı günahlandırdı.
Prezident Trump, “Onlar hər şeyi pis edə bilər, çünki onlar saxta, saxta iyrənc xəbərlərdir” dedi və sikayətlərini sadalamağa başladı. O, 2016-cı il seçki gecəsi qalibiyyətinin 10 dəqiqəlik xatirəsini kəsərək xəbər şəbəkələrinin nəticələri qəsdən gecikdirməsindən şikayət edərək, Pensilvaniyanın Seçki
Kollegiyasındakı qələbəsinə görə kredit götürmək şansından məhrum olduğunu iddia etdi. O, Şimali Koreya lideri Kim Çen Inla görüşünün işıqlandırılmasında günah tapdı, bundan sonra cənab Tramp Şimalın nüvə sınaqlarını dayandırdığını və nəhayət Koreya müharibəsi zamanı öldürülən Amerika əsgərlərinin qalıqlarını geri qaytardığını iddia etdi – bütün bunlar diplomatiyası sayəsində dedi.
“Saxta xəbər” termininin geniş yayılması medianın daha qütbləşmiş mənzərəsinə gətirib çıxardı. Trampın tərəfdarları ənənəvi xəbər mənbələrinə inamsızlaşıb, tənqidçiləri isə onun ittihamlarını azad mətbuata hücum kimi qiymətləndiriblər. Termin özü qlobal şöhrət qazandı, digər ölkələrdə siyasi diskursa təsir etdi, müxtəlif siyasi xadimlər xoşagəlməz işıqlandırmanı gözdən salmaq üçün onu qəbul etdilər.
Trampın “saxta xəbər” iddialarının jurnalistikaya təsiri çox böyük olub. Xəbər institutlarına inamın aşınması ilə bağlı narahatlıqlar artıb və bu, bir çox xəbə faktların yoxlanılması və şəffaflığa diqqətini artırmağa sövq edib. Bu səylər dezinformasiyaya qarşı mübarizə və ictimaiyyətin mediaya inamını bərpa etmək məqsədi daşıyır.
Donald Trampın medianı tənqid etmək üçün tez-tez “saxta xəbər” ifadəsindən istifadə etməsi ictimai rəyə və jurnalistika sahəsinə uzunmüddətli təsir göstərib. Termin qlobal siyasi leksikonun bir hissəsinə çevrilərək daha qütbləşmiş media mühitinə töhfə verdi və xəbər təşkilatlarını daha çox dəqiqlik və şəffaflıq üçün səy göstərməyə sövq etdi.
Aytən Cəyiyeva,
27 nömrəli tam orta məktəbin müəllimi,
YAP Xətai rayon təşkilatının üzvü
