Türkiyənin dünya silah bazarındakı mövqeyi güclənir
Artıq qardaş ölkənin silah ixracı onun büdcəsinə on milyardlarla vəsait gətirir
Son 10 ildə qardaş Türkiyənin hərbi sənaye kompleksinin qazandığı ciddi uğurlar dünyanı heyrətləndirməkdə davam edir. Xüsusilə İkinci Qarabağ müharibəsində Azərbaycan Ordusunun Türkiyə istehsalı olan PUA-lardan məharətlə istifadə edərək işğalçı Ermənistan silahlı birləşmələrini darmadağın etməsi hərb tarixinə qızıl hərflərlə yazıldı. Həmin uçuş aparatlarının döyüş tapşırıqlarını dəqiq və vaxtında icra etməsindən sonra dünyanın bir çox ölkələri qardaş Türkiyədən bu aparatlardan almaq üçün sıraaya düzüldülər. Bu gün Rusiya- Ukrayna müharibəsində Ukrayna ordusu Türkiyədən alınan PUA-larla dünyanın ən güclü ordularından birinə qarşı məharətlə döyüşür. Hazırda həmin PUA-lar dünyanın 10-dan çox ölkəsinə ixrac olunur. Son 4 ildə Türkiyə yalnız PUA-ların ixracatından təxminən 8 milyard dollardan çox gəlir əldə edib. Qardaş ölkə bu uğurlarını davamlı etdirmək üçün hərbi büdcəsini durmadan artırır. Tüpkiyə 2024-cü ildə bu sahəyə 26 milyard dollar ayrımışdı ki, bu da ötən ildəkindən 500 milyon çoxdur.
2024-cü ilin may ayında isə qardaş Türkiyə özünün «Kaan» milli döyüş təyyarəsini təkmilləşdirərək ilk uçuş sınaqlarını keçirməklə dünyanın diqqət mərkəzinə düşdü. «Kaan» Türkiyənin ilk milli döyüş təyyarəsi olmaqla həm də yeni nəsil hərbi təyyarədir. Qardaş ölkə bu təyyarələri ABŞ-ın F-35 qırıcılarına alternativ olaraq istehsal edib. Sözügedən təyyarə radarlardan itmə xüsusiyyətinə və səsdən iti sürətinə görə digərlərindən ciddi şəkildə fərqlənir. Artıq Rusiya «Kaan»ın birgə istehsalı ilə bağlı Türkiyəyə əməkdaşlıq da təklif edib Həmçinin Ukrayna da bu qırıcılarla bağlı əməkdaşlıqda maraqlı olduğunu bildirib.
Son bir ildə isə Türkiyənin hərbi silah ixracatı 7.1 milyard dolları keçib. Ankaranın hədəfi, 2027-ci ilə qədər ixracat dəyərini 10 milyard dollara çatdırmaqdır. Türkiyənin müdafiə sənayesi məhsulları dünyanın 111 ölkəsinə ixrac edilir. Hətta Avropa İttifaqının Polşa, Rumıniya, İspaniya, İtaliya, Xorvatiya, Sloveniya və Estoniya kimi üzv ölkələri də Türkiyə silahlarının müştəriləri sırasındadır.
Türkiyənin silah ixracatı statistikası belədir: 40 ölkəyə 4500 zirehli döyüş maşını, 10 ölkəyə 140 döyüş gəmisi, 50 ölkəyə 770 pilotsuz uçuş aparatı (PUA), 24 ölkəyə 1200 elektro-optik sistem və sabit silahlar, 8 ölkəyə həmlə helikopterləri, 10 ölkəyə radar, 3 ölkəyə yüngül freqat, 111 ölkəyə yüngül silahlar, 11 ölkəyə 1500 gəzən sursat (kamikadze dron) və 2 ölkəyə «Hürkuş» təlim təyyarəsi.
Türkiyə Avropanın bir çox ölkələri ilə silah müqavilələri imzalayıb. Bunlara İspaniyaya «Hürkuş»” təlim təyyarəsinin satışı, İtalyan «Leonardo» şirkəti ilə PUA-ların birgə istehsalı, Sloveniya, Estoniya, Rumıniya və Ukraynaya zirehli maşınların satışı, Albaniya, Polşa və Xorvatiyaya PUA-ların satışı, Portuqaliyaya dəstək gəmisi və Almaniya ilə topların sursatının birgə istehsalı müqaviləsi daxildir.
Türkiyənin dövlət və özəl hərbi sənaye müəssisələri gələcək üçün daha geniş proqramlar da nəzərdə tutublar. Məsələn, Əlcəzairə 10 ədəd «ANKA-S» PUA-sı və Mərakeşə 13 ədəd «Bayraktar» PUA-sının satışı buna misal ola bilər. Nigeriya da iki patrul gəmisi və 6 ədəd «T129 ATAK» həmlə helikopteri sifariş edib. Ən böyük müsəlman ölkəsi olan İndoneziya ilə ilk ixrac müqaviləsinin imzalanması qlobal müdafiə sənayesində mühüm inkişaf kimi qiymətləndirilir. Türkiyənin «Baykar» texnologiya şirkəti İndoneziyaya 60 ədəd «Bayraktar TB3» və «Bayraktar Akıncı» pilotsuz zərbə dronları satıb.
Qardaş ölkə Ukrayna və Pakistanla yüngül freqatların (korvet) tikintisi üçün müqavilələr imzalayıb. Cari ilin iyul ayında İndoneziya ilə 48 ədəd «KAAN» qırıcısının satışı barədə müqavilə imzalanıb. Bu yaxınlarda isə Türkiyənin «Havelsan» şirkəti Misirin «AOI» şirkəti ilə PUA-ların birgə istehsalı üçün müqavilə imzalayıb. Suriya ilə hərbi əməkdaşlıq müqaviləsinin imzalanması və Türkiyə zabitlərinin bu ölkədə yerləşdirilməsi ilə silah satışının artacağı gözlənilir. Ən böyük müsəlman ölkəsi olan İndoneziya ilə ilk ixrac müqaviləsinin imzalanması qlobal müdafiə sənayesində mühüm inkişaf kimi qiymətləndirilir. Türkiyə bu müqavilə ilə böyük bir silah ixracatçısına çevrilmək yolunda mühüm bir addım atıb.
Qardaş ölkənin hərbi sənayesində digər çox önəmli məsələ isə Türkiyənin Polad Günbəzi, yəni çoxqatlı hava hücumundan Müdafiə Sistemidir.
Türkiyə, həmçinin 2025-ci ildə keçirilən 17-ci Beynəlxalq Müdafiə Sənayesi Sərgisində adi silahlar sahəsində böyük bir inkişaf nümayiş etdirərək, «Qazab» və «Hayalət» adlanan iki güclü adi bomba təqdim etdi. Bu bombalar 90 metr dərinlikdə qaya və torpaq altında partlama qabiliyyətinə malik iki sığınacaq qırıcı bombadır. “Hayalət” bombası bir adada sınaqdan keçirilmiş və qaya və torpaq altında 90 metr dərinlikdə partlayış yarada bilmişdir.
Təbii ki, qardaş Türkiyənin hərbi sənayesinin qlobal gücə çevrilməsi təkcə özünün deyil, bütün Türk dünyasının əmin- amanlığının qarantıdır. Xüsusilə indiki gərgin mərhələdə Azərbaycan Ordusunun NATO-nun ən güclü ordusu hesab edilən Türkiyə Silahlı Qüvvələrinə uyğun modernləşdirilməsi önəmli hadisədir və hərbi gücümüzə güc qatacaq amildir.
Elçin Zaman, «İki sahil»
