Nəqliyyatda güzəşt tətbiqi gələn ilə qaldı
Ekspert: “Güzəştlər, imtiyazlar olarsa, bu kateqoriyadan olan insanlar da qazanacaq”
Dekabrın 16-dan yanvarın 4-dək “Birbank Visa” kartları ilə Apple Pay və ya Google Pay vasitəsilə Bakı metrosunda gedişhaqqı 60 qəpik əvəzinə 30 qəpik olacaq. Kampaniya hər istifadəçi üçün maksimum 10 gedişi əhatə edir. Rəsmi qurumlar bunu yeni il öncəsi təşviq aksiyası kimi təqdim etsələr də, məsələ cəmiyyətdə sosial güzəştlərin taleyi baxımından ciddi müzakirələr doğurur.
Mütəxəssislərin fikrincə, cəmi 20 gün davam edən və məhdud sayda gedişi əhatə edən bu endirim real güzəşt mexanizmi sayıla bilməz. Xüsusilə tələbələr, aztəminatlı ailələr və gündəlik olaraq ictimai nəqliyyatdan istifadə edən vətəndaşlar üçün bu kampaniyanın praktik təsiri demək olar ki, hiss olunmur. Ekspertlər hesab edirlər ki, nəqliyyat xərcləri artıq əksər ailələrin büdcəsində ciddi yükə çevrilib və belə simvolik endirimlər sosial problemi aradan qaldırmır.
Qeyd edək ki, hazırda Bakı metrosunda və nağdsız ödəniş sisteminə keçmiş avtobus marşrutlarında gedişhaqqı 60 qəpikdir. Tarif artımı fonunda ictimaiyyətdə tələbələr və sosial həssas qruplar üçün daimi güzəştlərin tətbiqi ilə bağlı gözləntilər artsa da, hələlik bu istiqamətdə konkret qərar açıqlanmayıb. Mövcud kampaniya isə yalnız bank kartı, eləcə də Apple Pay və Google Pay istifadə edən məhdud auditoriyanı əhatə edir ki, bu da aztəminatlı təbəqənin böyük hissəsinin aksiyadan kənarda qalmasına səbəb olur.
Ekspertlər bildirirlər ki, ictimai nəqliyyat sosial xidmət funksiyası daşımalıdır və bu sahədə qərarlar yalnız texniki yenilənmə və nağdsızlaşma ilə məhdudlaşmamalıdır. Onların fikrincə, tələbələr, pensiyaçılar və aşağı gəlirli vətəndaşlar üçün daimi endirimli tariflər, aylıq və ya illik güzəştli abonementlər tətbiq olunmadan nəqliyyat siyasətinin sosialyönümlü olduğunu söyləmək çətindir.
Ekspertlər eyni zamanda vurğulayırlar ki, bir çox ölkələrdə ictimai nəqliyyatda sosial güzəştlər dövlət dəstəyi hesabına həyata keçirilir və bu, həm sosial ədalətin qorunmasına, həm də şəxsi avtomobillərdən istifadənin azalmasına xidmət edir. Azərbaycanda isə hələlik bu yanaşma sistemli şəkildə tətbiq olunmur.
Nəticə etibarilə, metro və avtobuslarda real sosial güzəştlərin tətbiqi məsələsi faktiki olaraq gələn ilə saxlanılır. Mövcud endirim kampaniyası isə nə tələbələrin, nə də aztəminatlı vətəndaşların gündəlik nəqliyyat xərclərini azaltmaq gücündə deyil. Cəmiyyət gözləyir ki, hökumət bu sahədə simvolik addımlarla kifayətlənməyəcək və ictimai nəqliyyatda davamlı, ədalətli və sosial yönümlü güzəşt mexanizmləri formalaşdıracaq.
Elməddin Muradlı
Nəqliyyat sahəsi üzrə ekspert Elməddin Muradlı “Yeni Müsavat”a açıqlamasında bildirib ki, dünya ölkələrinin təcrübəsində insanları ictimai nəqliyyata həvəsləndirmək üçün belə addımlar atılır: “Düşünürəm ki, Azərbaycanda da hökumətin buna marağı var. Rəqəmsal İnkişaf və Nəqliyyat Nazirliyi və AYNA-nın rəhbərliyi bu məsələyə loyal yanaşır. Ümid edirəm ki, texniki məsələlər aradan qalxandan sonra bu, reallaşacaq. Çünki avtobusların heç də hamısı nağdsız ödənişə keçə bilmir. Texniki cəhətdən yararsız avtobuslar var ki, onlarda validatorların quraşdırılması praktiki olaraq mümkün deyil. Ümumi olaraq bu problemlər aradan qalxandan sonra həm metroda, həm də avtobuslarda əhalinin müxtəlif kateqoriyalarına güzəştlər verilə bilər. Burada söhbət təqaüdçülərdən, müharibə veteranlarından və tələbələrdən gedir. Başqa kateqoriyaları isə hökumət özü müəyyənləşdirə bilər.
Hazırda tələbələr böyük kütlədir. Onlar hansısa bir formada ictimai nəqliyyat istifadəçəsi kimi saxlanılsa, bu, özü özlüyündə böyük göstərici olacaq. Eyni zamanda şəhid ailələri və müharibə iştirakçıları güzəştlərdən yaralanana bilər”.
Ekspert bildirir ki, ödənişlərin sayı ilə bağlı da güzəştlər tətbiq edilə bilər: “Məsələn, 1 ödəniş edirsiniz və 90 dəqiqə ərzində o ödəniş keçərli sayılır, əlavə bir ödənişə ehtiyac qalmır. Avtobusda etdiyiniz o ödənişlə metrodan da istifadə edirsiniz. Çünki ictimai nəqliyyatın optimallaşdırılması prosesi gedir. Bu proses çərçivəsində bəzi marşrutları qısaltmaq lazım gəlir. Yəni vətəndaş Lökbatandan hansısa avtobusa minib Binə qəsəbəsinə gedə bilmir. Lökbatandan “28 May” metrostansiyasına gəlir, oradan “Koroğlu” stansiyasına və nəhayət “Koroğlu”dan çıxıb avtobusla Binəyə gedir. Əvvəllər Lökbatandan olmasa da, “20-ci sahə”dən Binə qəsəbəsinə marşrut gedirdi. İndi vətəndaş fikirləşir ki, 3 dəfə ödəniş edib getməkdənsə, elə o qiymətə taksi ilə gedər. Və hesab edir ki, gələcəkdə elə maşın alsın və daha rahat getsin. Ona görə də hökumət bu güzəşti edərsə, vətəndaş o barədə düşünməyəcək. O, bir və ya saat yarım ərzində ictimai nəqliyyatla sərfəli qiymətə şəhərin o başından bu başına gedəcək. Doğrudur, 3 dəfə avtobus dəyişəcək. Amma sonda onun kartından cəmi 1 ödəniş çıxacaq. Bunu bilən vətəndaş əlbəttə ki, ictimai nəqliyyatda qalacaq, avtobusa ötəri nəqliyyat növü kimi baxmayacaq. Bu güzəştlər, imtiyazlar olarsa, düşünürəm ki, ictimai nəqliyyat, dövlət və bu kateqoriyadan olan insanlar da qazanacaq”.
Rauf Ağamirzəyev
Nəqliyyat məsələləri üzrə ekspert Rauf Ağamirzəyev qəzetə bildirib ki, ilk olaraq AYNA-nın bütün daşıyıcıları tam nağdsız sistemə keçməlidir: “Növbəti il bu cür avtobusları dəyişib tam nağdsız sistemə keçəndən sonra güzəşt məsələsini və 60-90 dəqiqəlik keçidləri tətbiq etmək olar. Uzaq məntəqədən gəlirsinizsə və bir neçə nəqliyyat növü dəyişdirirsinizsə, yol xərcləri optimallaşar. Bu, dünyada çoxdan tətbiq edilir”.
Şahanə RƏHİMLİ,
“Yeni Müsavat”
