Gəlin qaynananı niyə bıçaqladı? – Ailələrdə qan su yerinə axır
Xəbər verdiyimiz kimi, Astara rayonunda 55 yaşlı Kakalos kənd sakini Xalidə Paşa qızı Manafova kəsilmiş-deşilmiş xəsarətlərlə Astara Rayon Mərkəzi Xəstəxanasına çatdırılıb. Lakin onun həyatını xilas etmək mümkün olmayıb. X.Manafovanı bıçaqlayaraq qətlə yetirməkdə şübhəli bilinən gəlini 2004-cü il təvəllüdlü Rufanə İmanova saxlanılıb. Hadisənin hansı səbəbdən və hansı şəraitdə baş verməsi hələlik dəqiqləşməyib.
İlkin araşdırmalarla qətl hadisəsinin ailə-məişət münaqişəsi zəminində törədildiyi müəyyənləşib. Araşdırmalar davam etdirilir.
Qaynana-gəlin münasibətləri əsrlərdir Azərbaycan ailə mühitinin ən mürəkkəb, bəzən də ən gərgin mövzularından biri olub. Bəzi ailələrdə bu münasibətlər mehribanlıq və qarşılıqlı hörmət üzərində qurulsa da, çox zaman gizli narazılıqlar, incikliklər və ailədaxili çəkişmələr faciə ilə nəticələnir. Astaranı sarsıdan son hadisə də məhz bu köhnə problemin acı nəticəsi oldu. Bəs necə edək ki, əsrlərlə davam edən bu qarşıdurmaya son verək? Ailə institutlarımızda hansı islahatlar aparılmalıdır ki, qaynana gəlinlə, gəlin də qaynana ilə üz-üzə gəlməsin.
Yazıçı-kulturoloq Aydın Xan Əbilov Musavat.com-a açıqlamasında bildirib ki, Azərbaycanda ailədaxili münaqişələrin artmasının arxasında dərin sosial və mədəni səbəblər dayanır. Onun sözlərinə görə, sosial müavinətlər, işsizlik yardımları və uşaq pulları bəzən insanların əməkdən uzaqlaşmasına, passiv və tənbəl bir təbəqənin yaranmasına gətirib çıxarır:
“Bölgələrdə kişilər kütləvi şəkildə Rusiyaya, Türkiyəyə və Bakıya üz tutur, kəndlərdə isə qadınlar, uşaqlar və yaşlılardan ibarət zəif sosial struktur yaranır. Bu da psixoloji gərginlik, boşanmalar və ailədaxili konfliktlərlə nəticələnir. Kənd təsərrüfatı ilə məşğul olanlar da artıq fəaliyyətindən çəkilir. İstilər, məhsulun ucuz qiymətə alınması və sosial maraqsızlıq kəndləri iqtisadi cəhətdən çökdürür. İnsanlar marketlərdən ərzaq alır, kənddə işləməkdən imtina edirlər. Beləliklə, həm kənd boşalır, həm də ailə sistemi zəifləyir. Sosial mediada vaxt keçirən, savadsız və işsiz gənclər aqressiv bir topluma çevrilir. İnternet, mesajlaşma imkanları və azad münasibət şəraiti ailədaxili xəyanətləri artırır. Ailə üzvləri bir-birindən uzaqda yaşadığı üçün nəzarət və bağlılıq da itir”.
A.Əbilovun fikrincə ailədaxili cinayətlərin səbəbləri sırasında iki amil önə çıxır: “Birinci yerdə qaynatadan gələn seksual zorakılıq, digəri isə xəyanət və bunun nəticəsində baş verən qətllərdir. Bu, həm hüquqi boşluqlarla, həm də mədəni stereotiplərlə əlaqəlidir”.
Yazıçı hesab edir ki, problemin həlli üçün kompleks tədbirlər vacibdir:
“Ən əsası ailənin qorunmasına yönəlik dövlət proqramları hazırlanmalıdır. Azərbaycanda maarifləndirmə gücləndirilməli, ailə qanunvericiliyinin tələbləri sərtləşdirilməli və kəndlərdə iqtisadi və sosial inkişaf təmin edilməlidir. Ailə məsuliyyətdir. Əgər ailə üzvləri bir-birinə sahib çıxmırsa, münaqişə və fəlakət qaçılmazdır. Əgər bu problemlər vaxtında həll olunmasa, ailə institutu sürətlə dağılacaq və cəmiyyətin kökü zədələnəcək. Dövlət, cəmiyyət və media bu məsələyə susmamalıdır. Ailədə baş verən zorakılıq təkcə şəxsi faciə deyil, milli təhlükəsizlik məsələsidir. Aydın Xan Əbilov bu məsələdə ictimaiyyətin hər kəsə aid məsuliyyət daşıdığını vurğulayır”.
Qadın Təşəbbüsü və Sosial Problemlərin Həllinə Yardım” İctimai Birliyinin rəhbəri Zenfira Mustafayeva sayta açıqlamasında deyib ki, yaxın və uzaq qohumlar, xüsusilə də gəlin-qaynana, baldız- əmiqızı-əmioğlu kimi münasibətlərdə də münaqişələrin sayı artmaqdadır. Onun sözlərinə görə, dövlət qurumlarının həyata keçirdiyi maarifləndirmə işlərinə baxmayaraq, ailədaxili qarşıdurmaların qarşısını almaq hələ də çətin olaraq qalır:
“Maarifləndirmə tədbirləri, qrantlar və sosial sifarişlər vasitəsilə regionlarda geniş şəkildə işlər həyata keçirilsə də, zorakılıq və münaqişələrin sayı azalmır. Bütün bunların kökündə isə sosial-iqtisadi problemlər dayanır. İşsizlik, maddi çətinliklər, bir neçə ailənin bir evdə yaşaması kimi hallar ailədaxili münasibətləri gərginləşdirir və bu gərginlik zorakılığa gətirib çıxarır.
Psixoloji və iqtisadi zorakılıq birbaşa fiziki zorakılığa yol açır. Bu da ailələrin dağılması və hətta cinayətlərlə nəticələnə bilər. Azərbaycan seriallarında, sosial verilişlərdə zorakılıq, təhqir, ailədaxili aqressiya təbliğ olunur. Gəlin-qaynana münasibətləri bərbad vəziyyətdədir. Sosial şəbəkələrdə gəlinlər tərəfindən qaynanalara qarşı nifrət və söyüşlə dolu paylaşımlar edilir. Bu aqressiya yeni ailələrə də sirayət edir. Evlənməzdən öncə cütlüklər təkcə qan analizi yox, psixoloji yoxlamalardan da keçməlidirlər. Çünki aqressiv davranışların, ailədaxili zorakılığın arxasında çox zaman psixoloji problemlər dayanır. Bizə müraciət edən qadınların və kişilərin böyük əksəriyyətində bu cür problemləri müşahidə edirik”.
Z. Mustafayeva əlavə edir ki, məhz ailədə formalaşan münasibətlər – xüsusilə ailə böyüklərinə qarşı nifrət hissləri – gələcəkdə ailə qurarkən aqressiv münasibətə səbəb olur. Bu isə yeni ailələrdə də zorakılığın təkrarlanmasına gətirib çıxarır:
“Sonuncu qətl hadisəsi ya gəlinin psixoloji problemi nəticəsində baş verib, ya da o ailədə dözümsüz mühit yaranıb və qadını bu həddə çatdırıblar. Bu, ailədaxili münaqişələrin gəldiyi təhlükəli nöqtəni göstərir. Aailədaxili zorakılığın və münaqişələrin qarşısını almaq üçün sosial dəstək proqramları genişləndirilməli, psixoloji yardım sistemi gücləndirilməli və ailə dəyərləri təbliğ olunmalıdır”.
Sultan Məmmədli
Musavat.com
